Με λένε Ευρώπη - Γκαζμέντ Καπλάνι (εκδ. ΛIBANH)

Φοβάμαι πως η αίσθηση περιούσιου λαού που έχουμε πολύ λίγο συνάδει με τη σημερινή πραγματικότητα και ακόμη λιγότερο βοηθάει να δούμε τον Άλλο ως ισότιμό μας. Πόσω μάλλον όταν αυτός ο άλλος έρχεται ως μετανάστης (συνήθως "παράνομος") στη χώρα μας. Βέβαια, ούτε η μεγάλη ιδέα για τον εαυτό μας ούτε η ξενοφοβία είναι αποκλειστικά μας προνόμια. Τα διαθέτουν σε αφθονία πολλοί λαοί του λεγόμενου δυτικού κόσμου (και όχι μόνο). Σε μας τουλάχιστον εξισορροπείται (θέλω να πιστεύω) σε κάποιο βαθμό από τα απομεινάρια μιας πατροπαράδοτης φιλοξενίας και τη συνείδηση ότι υπήρξαμε κατ' επανάληψη μετανάστες και πρόσφυγες οι ίδιοι.

Το βιβλίο του Γκαζμέντ Καπλάνι, Με λένε Ευρώπη, πέρα από την εξιστόρηση των μεταναστευτικών περιπετειών του ήρωα από την Αλβανία στην Ελλάδα, αφηγείται και τον έρωτά του για την Ευρώπη (εύγλωττος ο συμβολισμός), την πρώτη Ελληνίδα την οποία ερωτεύεται, και μέσω αυτής την προσαρμογή του στο νέο περιβάλλον. Η ιστορία ξεκινά με τον (ανώνυμο) αφηγητή να επιστρέφει στα Τίρανα το 2041 για να διαπιστώσει πόσο ξένος είναι στην παλιά του πατρίδα και να μείνει έκπληκτος που οι συμπατριώτες του αντιμετωπίζουν ρατσιστικά τους δικούς τους πια μετανάστες (κυρίως Κινέζους), έχοντας ξεχάσει τη δική τους εμπειρία. Η πλοκή διακόπτεται συχνά από πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις μεταναστών (κυρίως στην Ελλάδα, αλλά και Ελλήνων στο εξωτερικό) για το τι βιώνει κανείς όντας ξένος και ανεπιθύμητος - πολλές φορές ακόμη και στη χώρα όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε αλλά που πολίτης της δεν δικαιούται να γίνει.

Το εύρημα της επίσκεψης στην Αλβανία του μέλλοντος επιτρέπει στον συγγραφέα να μιλήσει για τον  ρατσισμό γενικότερα χωρίς να ξεπέφτει σε εύκολες (έστω και δικαιολογημένες) αιτιάσεις. Ακόμη και οι μαρτυρίες των μεταναστών δεν κυριαρχούνται από κάποιον καταγγελτικό λόγο, αλλά αντίθετα διακατέχονται από μια συγκινητική αγάπη για την Ελλάδα, τη νέα τους πατρίδα. Τα απερίγραπτα βάσανα αυτών των ανθρώπων τούς έχουν οδηγήσει να βλέπουν τα λίγα που μίζερα τους προσφέρει αυτή η χώρα με μιαν απέραντη ευγνωμοσύνη. Έστω κι αν ποτέ δεν τους έδωσε την αναγνώριση που (πολλοί) δικαιούνται.

Για μένα το πιο ενδιαφέρον κομμάτι ήταν η επαφή του ήρωα με την ελληνική γλώσσα. Εκτός από τις καθημερινές του εμπειρίες, αυτή γίνεται κυρίως μέσα από την ανάγνωση του βιβλίου του Κώστα Ταχτσή Το φοβερό βήμα και μέσω της Ευρώπης. Η Ευρώπη παίζει γενικότερα καταλυτικό ρόλο στη βαθύτερη γνωριμία του με τη νέα του πατρίδα - τι καλύτερο από έναν έρωτα για οδηγός σε μια καινούργια χώρα και σε μια καινούργια γλώσσα! Αυτή η πορεία εξοικείωσης του αφηγητή με την ελληνική κουλτούρα βοηθάει τον Γ.Κ. να μας μιλήσει συνολικά για την σημερινή ελληνική πραγματικότητα με εξαιρετική οξυδέρκεια, έχοντας βέβαια την απόσταση που χρειάζεται κάτι τέτοιο. Αλλά και όταν μιλάει για την Αλβανία του Ενβέρ Χότζα που άφησε πίσω του, το κάνει με εξαιρετικό χιούμορ και διεισδυτικότητα. Όμως, το μεγαλύτερο πλεονέκτημα - όσο παράξενο και να φανεί σε κάποιους - είναι η ρέουσα γλώσσα του κειμένου, που πολλές φορές νοιώθεις να "έρχεται από το στομάχι" (εύστοχη παρατήρηση κατά τη συζήτηση του βιβλίου στη λέσχη μας). Γλώσσα που  με τη  φυσικότητά της καθόλου δεν θυμίζει την επιτήδευση (έστω και με εμπνευσμένο τρόπο) άλλων (διάσημων) συγγραφέων που έγραψαν σε γλώσσα που δεν ήταν η μητρική τους.

Το πόσο απολαυστικό είναι το κείμενο του Γκαζμέντ Καπλάνι ήταν κάτι που επισημάνθηκε από όλους όσους πήραν τον λόγο κατά τη διάρκεια της συζήτησης για το βιβλίο. Όπως επίσης διάχυτη ήταν η συγκίνηση και η συμπάθεια προς εκείνους που ζουν με ελάχιστα δικαιώματα σε αυτήν ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα (έστω κι αν είναι "εύκολη" αυτή η συμπαράσταση του αναγνώστη...). Δεν μένει παρά να περιμένουμε το κλείσιμο της άτυπης αυτής "τριλογίας των συνόρων" (που ξεκίνησε με το Μικρό ημερολόγιο συνόρων) από τον Γκαζμέντ Καπλάνι, με ένα τρίτο βιβλίο που ήδη βρίσκεται στα σκαριά, όπως ο ίδιος δήλωσε. Θα περιμένουμε με ανυπομονησία την ευκαιρία να το συζητήσουμε κι αυτό μαζί του.

Με λένε Ευρώπη - Γκαζμέντ Καπλάνι (εκδ. ΛIBANH)