Τρίτη 18 Μαρτίου 2014

Παντρεμένες - Άρη Σφακιανάκη

0 σχόλια
Δεν είχα διαβάσει άλλο μυθιστόρημα του Άρη Σφακιανάκη πριν τις Παντρεμένες. Σε ανύποπτο όμως χρόνο είχα ακούσει μια ραδιοφωνική συνέντευξή του στην ΕΡΑ, στο σβησμένο πια από τον χάρτη Β’ πρόγραμμα, και μου είχε κινήσει το ενδιαφέρον – άλλωστε ανήκουμε λίγο-πολύ στην ίδια γενιά και μοιάζει να έχουμε παρόμοιο υπόβαθρο και εμπειρίες.

Η πρώτη ερώτηση που πιθανόν θα γεννιόταν σε έναν υποψήφιο άντρα αναγνώστη, όπως εγώ, είναι γιατί να διαβάσει ένα βιβλίο με τέτοιο τίτλο και που εκ πρώτης όψεως απευθύνεται σε γυναίκες. Η απάντηση δείχνει ίσως προφανής: μάλλον περιμένει συμβουλές από κάποιον επαγγελματία Δον Ζουάν για το πώς να ρίξει στα δίχτυα του παντρεμένες ή τουλάχιστον να πάρει λίγη μυρωδιά από έναν κόσμο ερωτισμού με διαθέσιμες και λαμπερές γυναίκες.

Ωστόσο, το βιβλίο του Άρη Σφακιανάκη κάθε άλλο παρά αυτό κάνει. Ο συγγραφέας πλάθει έναν ήρωα που διακατέχεται από αγωνία αναζήτησης ερωτικών σχέσεων, προσπαθώντας ταυτόχρονα να αποφύγει την οποιαδήποτε δέσμευση. Όμως αντί να αναζητά τον Έρωτα, μάλλον επιδιώκει απλώς να προσθέσει μερικά ακόμη τρόπαια στη συλλογή του με έναν ψυχαναγκαστικό τρόπο. Αναρωτήθηκα ποια είναι τα κίνητρα του ήρωα. Πιθανότατα, είναι αυτά που μοιράζεται με την τεράστια πλειοψηφία των ανδρών και που δεν τον οδηγούν σε κάποια ορατή (από μένα τουλάχιστον) απόλαυση – δεν βρίσκει και πολλά κολακευτικά λόγια να πει για τις ερωμένες του. Φυσικά, ο αφηγητής-ήρωας, ο Παρθένιος Σατανάκης, έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα ως «κυνηγός» σε σχέση με τους περισσότερους από εμάς: το χάρισμα του λόγου με το οποίο μπορεί να πείσει μία γυναίκα για το οτιδήποτε – ή σχεδόν – και μαζί βέβαια τη συγγραφική ιδιότητα που κολακεύει τη ματαιοδοξία των στόχων του που ονειρεύονται (λογοτεχνική) δόξα Έμα Μποβαρύ.

Αυτά όμως ακριβώς τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα είναι που τον παγιδεύουν όταν για να ξελασπώσει οικονομικά δέχεται τον ρόλο που του αναθέτει ο παλιός του συμμαθητής, πλαστικός χειρουργός. Ο εν λόγω Αλμπάνης έχει καταστρέψει έναν μεγάλο αριθμό γυναικών που, αναζητώντας τη χαμένη τους αυτοπεποίθηση ή δεν ξέρω εγώ τι άλλο, έχουν προσφύγει σ’ αυτόν για να τους φτιάξει τη μυτούλα, να τους χαρίσει τέλειο χαμόγελο ή ραφινάτα χέρια. Στα χέρια του πλαστικού οι γυναίκες αυτές έχουν μετατραπεί σε «τέρατα» τα οποία ο Σατανάκης θα πρέπει να πείσει ότι το ελάττωμά τους είναι ακριβώς η νέα γοητεία τους.

Το εύρημα του πλαστικού χειρουργού και της ανάθεσης του συγκεκριμένου έργου στον συγγραφέα-αφηγητή είναι καταπληκτικό με άκρως ενδιαφέρουσες συμπαραδηλώσεις. Πόσοι από εμάς, ατομικά ή συλλογικά, δεν πέφτουμε - χρόνια τώρα - πρόθυμα θύματα ενός εκμαυλισμού; [Εννοώ σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.] Ακόμη και σήμερα, πόσες σειρήνες των διάφορων Νιουσπικ [των διάφορων σαξές στόρι] δεν μας παρασέρνουν σε κάθε λογής νύχια; Ας μη μας εκπλήσσει λοιπόν το ότι καταφέρνει αυτός ο μέγας πλανευτής, ο Παρθένιος Σατανάκης, να πείθει τις γυναίκες ηρωίδες του μυθιστορήματος. Ο καθένας μας πείθεται με μεγάλη ευκολία από αυτό που θέλει να ακούσει. Ο καθένας μας πλανεύεται όταν είναι έτοιμος να πλανευτεί.

Δεν θέλω να μπω στην αιώνια συζήτηση πού σταματάει ο συγγραφέας και πού αρχίζει ο ήρωας. Αυτό που προσλαμβάνω διαβάζοντας τις Παντρεμένες είναι ένας αυτοσαρκασμός και ταυτόχρονα μια συνεχής αγωνία του αφηγητή να βρει τον χαμένο του συγγραφικό - και όχι μόνο -  λόγο ύπαρξης. Νομίζω ότι πέρα από τον καημό του για τις τρίχες που του λείπουν, τα λεφτά που ποτέ δεν του φτάνουν και τις γυναίκες που ποτέ δεν χόρτασε, αυτό είναι το βασικό κίνητρο του αφηγητή Παρθένιου. Με λάθος τρόπους και μέσα από τις αντιφάσεις του – όπως όλοι μας άλλωστε – προσπαθεί να βρει την «ψυχή» του. Ίσως έτσι ερμηνεύεται και η αναδρομή στο παρελθόν με το επεισόδιο της νεότητας του Σατανάκη στη Ρόδο – για να βρει το πότε άρχισε η πτώση; - αλλά και η ανάγκη να «γειωθεί» με την ύπαρξη της κόρης του.

Ήρωες και ηρωίδες του βιβλίου είναι εξίσου μοναχικοί, εξίσου εύπιστοι – ο καθένας με τον τρόπο του – και μπαίνουν και οι μεν και οι δε στο σατιρικό στόχαστρο του Άρη Σφακιανάκη. Η κάποια εστίαση στην ανδρική φιλία – μαύρη φιλία, στο κάτω-κάτω, μια και πολύ εύκολα προδίνεται – εξισορροπείται από τις απίθανες αναφορές στις ενδυματολογικές, κοσμητολογικές, αρωματολογικές, κλπ, επιλογές των ηρωίδων. Πραγματικά, οι γνώσεις αυτές είναι ένα προσόν που το ζήλεψα και αναρωτήθηκα αν ο συγγραφέας έκανε επί τούτου έρευνα ή αν έτσι κι αλλιώς τα γνώριζε όλα αυτά. Αυτά είναι αρκετά για να φανεί πως είναι λάθος να καταχωρίσουμε το μυθιστόρημα στον χώρο της λογοτεχνίας για γυναίκες – εξάλλου τέτοιες διακρίσεις αφορούν περισσότερο εκδότες και βιβλιοπώλες παρά συγγραφείς και αναγνώστες. Οι Παντρεμένες διαβάζονται άνετα τόσο από γυναίκες όσο και από άντρες. 


[Το παραπάνω κείμενο βασίστηκε στη συμβολή μου στην παρουσίαση του μυθιστορήματος του Άρη Σφακιανάκη, Παντρεμένες, στο Καφέ Ποδηλάτισσα στον Βόλο, στις 15 Ιανουαρίου 2014.]

Share/Bookmark

Σχόλια

Ετικέτες