Νομίζω πως "Η ανάσα τους πίσω μας" της Περιχάν Μαγκντέν (Perihan Mağden) είναι η τέταρτη ή πέμπτη προσπάθειά μου να προσεγγίσω την Τουρκική Λογοτεχνία. Μέχρι τώρα με ενοχλούσε πότε ο ανατολίτικος βερμπαλισμός, πότε η επαρχιώτικη θεματολογία της. Ακόμη και ο "Μέγας" Παμούκ μού φάνηκε φλύαρος ("Μαύρο Βιβλίο"). Και να που από το πουθενά η Π.Μ. (ακτιβίστρια δημοσιογράφος, λένε τα βιογραφικά της στοιχεία) κατάφερε να με αγγίξει μ' αυτό το παράξενο μυθιστόρημά της.Μια μάνα με την κόρη της γυρίζουνε φυγάδες την Τουρκία και τον κόσμο, από ξενοδοχείο σε ξενοδοχείο, χωρίς να γίνεται σαφές το γιατί. Επιλέγοντας τη νεαρή έφηβη ως αφηγήτρια, η συγγραφέας καταφέρνει να δημιουργήσει μυστήριο (λόγω της ελλειπτικής γνώσης της των γεγονότων) συνδυασμένο με αφέλεια, κάτι που την κάνει λιγότερο αμφισβητήσιμη. Ταυτόχρονα αντιπαραβάλλει εμβόλιμα κεφάλαια όπου δευτερεύοντα πρόσωπα δίνουν την υποκειμενική τους άποψη για τα τεκταινόμενα, προϊδεάζοντάς μας για το τέλος. Σιγά-σιγά μετατοπίζεται η εστίασή μας πάνω στην ιστορία των δύο γυναικών. Ενώ στην αρχή δίνεται η εντύπωση ότι μάνα και κόρη είναι αθώα θύματα κάποιων, όσο το κείμενο προχωράει, διαπιστώνουμε ότι υπάρχουν "ψεγάδια" στην "τέλεια" εικόνα τους. Οι αμφιβολίες πολλαπλασιάζονται: μήπως τελικά πρόκειται για μια διαταραγμένη μάνα και μια σχεδόν καθυστερημένη κόρη; Μήπως όλα είναι στο σαλεμένο μυαλό τους; Κι όλα αυτά χωρίς ποτέ να χάνεται η συμπάθειά μας προς τις δύο φυγάδες (με ή χωρίς εισαγωγικά). Αργότερα, κάποια στοιχεία μάς αποκαλύπτονται, αλλά δεν έχουμε ποτέ την πλήρη εικόνα.
Αυτό που κυρίως αντιλαμβανόμαστε στο μυθιστόρημα είναι η αγωνία της μάνας να προστατεύσει πάση θυσία την κόρη της από πραγματικούς ή φανταστικούς κινδύνους. Από την άλλη, οι συνεχείς αναφορές στην ιστορία του Μπάμπι του μικρού ελαφιού - στη λογοτεχνική ή κινηματογραφική εκδοχή του - δείχνουν ότι μόνο μέσα από τον θάνατο (πραγματικό ή λογοτεχνικό) της μάνας θα μπορέσει να επέλθει η πλήρης αποδέσμευση της έφηβης και η συνακόλουθη ενηλικίωση. Τι οδηγεί όμως τη μάνα σ' αυτόν τον ψυχαναγκαστικό προστατευτισμό; Είναι απλώς μια ακόμη ψυχοπαθής ή είναι η (φυσιολογική;) αντίδραση μιας γυναίκας κατατρεγμένης από ένα καταπιεστικό κοινωνικό καθεστώς; Στη Λέσχη Ανάγνωσης, που συζητήσαμε το βιβλίο, υπήρξε έντονη συζήτηση επί του θέματος με την πρώτη άποψη να κυριαρχεί. Η δική μου, μειοψηφούσα, άποψη στηρίζεται επιπλέον στα όσα γνωρίζουμε για τη Μαγκντέν από τον Τύπο. Τον Δεκέμβρη του 2005 δημοσίευσε ένα άρθρο υποστήριξης προς τους Τούρκους αντιρρησίες συνείδησης. Ακολούθησε ποινική της δίωξη. Μετά από διεθνή κινητοποίηση το δικαστήριο την απήλλαξε (Ιούλιο του 2006) από τις κατηγορίες αλλά προπηλακίστηκε από τον φανατισμένο όχλο. Με δεδομένο ότι η Π.Μ. έχει μια έφηβη κόρη (την μεγαλώνει μόνη της, χωρίς πατέρα), είναι εύκολο να φανταστούμε την ψυχολογική της κατάσταση εκείνη την περίοδο. [Το μυθιστόρημα εκδόθηκε το 2007.] Άλλωστε η ίδια σε συνεντεύξεις της συνδέει το βιβλίο με τα γεγονότα εκείνα. Πρέπει να είναι τρομερή η πίεση που νιώθει μια μάνα που μεγαλώνει το παιδί της σε ένα τόσο εχθρικό περιβάλλον. Τι να μεταφέρει στο παιδί της; Πώς να του δώσει αισιοδοξία για τη ζωή που έχει μπροστά του; Αυτή η σύγκρουση οδηγεί ενδεχομένως σε μια "φυγή" παρόμοια με των δύο ηρωίδων. Στη δημιουργία ενός κόσμου, ενός κουκουλιού, όπου μπορείς να αρνηθείς την κοινωνία. Το αδιέξοδο είναι προφανές. Γράφοντας αυτή την ιστορία η συγγραφέας προσπαθεί ίσως να ξορκίσει το κακό.
Η Περιχάν Μαγκντέν μάς δίνει ένα μυθιστόρημα για τους φόβους κάθε γονιού που προσπαθεί να προστατεύσει το παιδί του από έναν κόσμο που ο ίδιος αμφισβητεί και απορρίπτει. Από αυτή την άποψη, βρίσκω πολλές ομοιότητες με τον "Κυνόδοντα" του Λάνθιμου που πολύ συζητιέται τον τελευταίο καιρό. Είναι παράξενο πώς ο φυγάς αρχίζει να μοιάζει του διώκτη, πώς ο καταπιεζόμενος αναπαράγει τον καταπιεστή. "Η ανάσα τους πίσω μας" είναι τελικά ένα πολύ επίκαιρο μυθιστόρημα,
που διαβάζεται απνευστί.
(Διαβάστε εδώ βιογραφικά στοιχεία της Περιχάν Μαγντέν.)
